|
حیوانات و بقا
شعبه 6 وبلاگ یونان
| ||
|
|
قو پرنده‌ای از خانواده اردکیان، که غازها و اردک‌ها را نیز در بر می‌گیرد، است. این پرنده دارای جثهٔ بزرگتری نسبت به دیگر اعضای این خانواده است و از بزرگترین و زیباترین پرندگان آبزی جهان به شمار می‌رود. با اینکه یک نژاد از قو دارای پرهای کامل سیاه‌است و یک نژاد دیگر دارای پرهای سیاه بر گردن، در باور همگانی این پرنده بیشتر با رنگ سفید پرهایش به یاد آورده می‌شود. قوها در بیشتر مناطق نیمکره شمالی یافت می‌شوند. در قاره استرالیا و آمریکای جنوبی نیز دو گونه از این پرنده زندگی می‌کنند. آن‌ها در مناطق آبگیری و مردابگونه زندگی و تخم‌گذاری می‌کنند و با آمدن و رفتن فصل‌ها به مناطق دیگر مهاجرت می‌کنند. ایران از جمله مناطقی است که قوهای مهاجر زمستان‌ها را در آن می‌گذرانند و سه گونه قو به مناطق شمالی ایران و دیگر مناطق خاورمیانه مهاجرت می‌کنند. این پرندگان مانند دیگر اعضای خانواده اردکیان گیاهخوار هستند و از گیاهان آبزی تغذیه می‌کنند. آن‌ها گاه موجودات ریز زیرآبی و به ندرت ماهی‌ها را نیز می‌خورند. قوها در طول زندگی به طور معمول تنها یک همسر اختیار می‌کنند و میزان جدایی در آن‌ها بسیار کم است. آن‌ها تنها در صورتی زوج جدید انتخاب می‌کنند که یا همسرشان بمیرد و یا آنکه نتوانند تخم‌گذاری و جوجه‌آوری کنند. قوها در حالت کلی بسیار آرام هستند و تنها در صورت نزدیک شدن مهاجمان در هنگام نگهداری از جوجه‌هایشان به شدت خشن می‌شوند. این پرندگان جانورانی قلمروخواه هستند و با تمام توان از قلمروی خود در برابر مهاجمان احتمالی دفاع می‌کنند. به دلایل گوناگون از جمله وفاداری زوج‌ها به هم در میانشان و یا داشتن ظاهری زیبا و باوقار، این پرندگان در داستان‌ها و افسانه‌های سراسر زمین جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. از گذشته‌های دور از این پرنده در ادبیات و هنر جهان، به ویژه اروپا، به نیکی یاد شده و رنگ سفید پرهایش نشانه‌ای از معصومیت و پاکی آن به شمار می آمده. بسیاری از افسانه‌های مردمان جهان پیرامون قو آن را مرتبط با افسانه آفرینش و نشانه‌ای از خدایان دانسته‌اند. فرگشت و رده‌بندی [ویرایش]فرگشت [ویرایش]
زیرخانواده غازان (Anserinae) شامل اردک‌های سوت‌زن، قوها، و غازها است.[۲] نخستین رده‌بندی مربوط به قوها و دیگر اعضای خانواده اردک‌ها و غازها توسط لینه در سال ۱۷۵۸ و با انتشار نام ۳۵ گونه از جمله یک گونه از قو صورت گرفت.[۳] در طی ۲۴۰ سال پس از انتشار کتاب لینه با نام سامانه طبیعت، پیشرفت‌های زیادی در رده‌بندی اردک‌ها، قوها، و غازها صورت گرفت و دقیق‌ترین این رده‌بندی‌ها در طول دههٔ ۱۹۹۰ و با کمک دانش‌های سنگواره‌شناسی و بررسی دی‌ان‌ای صورت گرفتند. با این حال تفاوت‌های بسیار در زمینه نامگذاری گونه‌ها و تیره‌هایشان از سوی آرایه‌شناسان و پرنده‌شناسان باعث شده‌است که رده‌بندی‌ای یکتا برای این جانوران پدید نیاید.[۴] سنگواره‌های برجای مانده از خانواده غازیان نقش بنیادین در پی بردن به چگونگی فرگشت این جانوران داشته‌اند و از آنجا که این پرندگان در مناطق آبخیزی زندگی می‌کردند که در آن‌ها احتمال آنکه لاشه پس از مرگ به میان گل و لای فرو رََوَد زیاد بوده، اطلاعات مناسبی درباره روند فرگشتی اعضای این خانواده در دست هستند.[۵][۶] کهن‌ترین سنگواره‌های یافت‌شده از زیرخانواده غازان به دوره الیگوسن (۳۲ تا ۲۳ میلیون سال پیش) باز می‌گردند.[۷] سنگواره‌های قوهایی چون قوی سوت‌زن مربوط به دوره‌های پلیستوسن و هولوسن در آمریکای شمالی پیدا شده‌اند.[۸] بررسی‌ها نشان می‌دهند که قو در اروپا و اوراسیای غربی در دوره میوسن تکامل یافت و تا دوره پلیوسن در همه نیمکره شمالی پراکنده شد.[۹] اینکه گونه‌های ساکن در نیمکره جنوبی در چه زمانی از گونه‌های شمالی جدا گشتند مشخص نیست. قوی گنگ به دلیل ظاهر آن و پراکندگی‌اش، به ویژه در مناطقی که در طی واپسین عصر یخبندان زندگی‌ناپذیر بودند، همچنین همانندی زیادش به قوی سیاه از انواع جدیدتر این گونه به شمار می‌آید.[۱۰] رده‌بندی [ویرایش]تبار قوسانان (Cygnini) شامل دو سرده Cygnus و Coscoroba است ولی گاه سومین سرده با نام Olor نیز به منظور متمایز کردن قوهای ساکن نیمکره شمالی به کار می‌رود. کهن‌ترین سنگواره‌های منصوب به Cygnini مربوط می‌شوند به Cygnavus formosa (به دست آمده از بسترهای الیگوسن آغازین در روسیه) و Guguschia nailiae (مربوط به الیگوسن در آذربایجان)؛ با این حال به نظر می‌آید که هر دو از قوهای کنونی متمایز باشند و بیکارت در ۱۹۹۰ نتیجه گرفت که آغازی‌ترین جانورانی که می توان به Cygnini مربوط دانست Cygnus mariae و Paracygnus plattenis در پایان میوسن در آمریکای شمالی بوده‌اند. همه سنگواره‌های یافت شده، به استثنای Cygnus sumnerenis در زلاندنو، در نیمکره شمالی پیدا شده‌اند.[۱۱] ارتباط قوی کوسکوروبا با دیگر قوها محل بحث و بررسی بسیار بوده‌است. بر پایه رفتار جنسی این پرنده، جانزگارد در ۱۹۶۰ نتیجه گرفت که قوی کوسکوروبا پیوندی میان غازهای راستین[پانویس ۱] و اردک‌های سوت‌زن[پانویس ۲] است.[۱۲] در حقیقت شکل سر و نوک و شمایل جوجه‌های قوی کوسکوروبا بسیار همانند اردک‌های سوت‌زن است اگرچه رنگ‌آمیزی سفید و گردن بلندش از قوها به جای مانده. بررسی‌های رفتارشناسانه، ملکولی، و ریخت‌شناسانه رابطه خویشاوندی نزدیک میان کوسکوروبا و دیگر قوها را تأیید می‌کنند و کوسکوروبا را کهن‌تر از قوهای دیگر شناسایی کرده‌اند. با این حال بررسی‌های ایمنی‌شناسانه و دی‌ان‌ای میتوکندریایی نشان می‌دهند که این پرنده مدت کوتاهی پس از پدید آمدن خط فرگشتی قو/اردک از آن جدا شد. تحلیل‌های بیشتر ملکولی (ژن b سیتوکروم زنجیره‌ای میتوکوندریایی)[پانویس ۳] نتیجه‌گیری کرده‌اند که قوی کوسکوروبا گونه خواهر غاز کیپ برن است و باعث شد که در سال ۲۰۰۲ این پرنده از خویشاوندی قوها کنار گذاشته شود.[۱۳] توصیف ظاهری [ویرایش]
قوها از لحاظ بدنی بزرگ جثه ترین عضو خانواده اردکیان هستند و جزو بزرگترین پرندگان دارای توانایی پرواز به شمار می‌آیند. جثه قوهای گنگ، ترومپت‌زن و فریادکش می‌تواند به ۱٫۵ متر طول و ۱۵ کیلوگرم وزن برسد. طول بال‌های بازشده آنان نیز به ۳ متر می‌رسد. در مقایسه با غازها، قوها اندازه بزرگتری دارند و دارای پاهای بزرگتر و گردن درازترند.[۱۴] پوشش پر روی بدن هر دو جنس نر و ماده یک شکل است، با این حال نرها از لحاظ جثه و وزن بزرگتر از ماده‌ها هستند.[۱۵] نژادهای قوی ساکن در نیمکره شمالی دارای پوشش پر کامل سفیدند ولی نژادهایی که در نیمکره جنوبی زندگی می‌کنند دارای پرهای مختلط سفید و سیاه بر بدن خود هستند. پرهای سفید در قوها به همراه نیازشان برای به زیر پوشش بردن قلمروشان فرگشت پیدا کردند؛ چرا که قوهایی با پر سفید بیشتر می‌توانستند حضور فیزیکی خود را به نمایش بگذارند. قوهایی با بیشترین حس قلمروخواهی، درعین حال، بیشترین تولید صدا را نیز دارند که تاییدی بر این نگره‌است.[۱۶] قوی سیاه استرالیایی دارای پرهای کامل سیاه‌است به استثنای شاهپرهایش که سفیدرنگند. قوی گردن‌سیاه ساکن آمریکای جنوبی نیز دارای بدنی به رنگ سفید و گردنی سیاه رنگ است.[۱۷] توضیحی فرگشتی از چرایی پدید آمدن پرهای سیاه در قوهای سیاه و گردن‌سیاه می‌تواند این باشد که پر سیاه به کم‌شدن توجه بر روی آن‌ها در مناطقی که درشان زندگی می‌کنند کمک می‌کند و نیز قو را در بالابردن هیبت خود در هنگام دفاع از قلمرو یاری می رساند.[۱۸] پاهای قو در حالت کلی به رنگ خاکستری است، به استثنای گونهٔ قوی ساکن آمریکای جنوبی که پاهای صورتی دارد. رنگ نوک نیز تغییر پذیر است: چهار نژاد قوی ساکن در بخش‌های نزدیک قطب شمال نوک‌های سیاه با معدود موارد زرد دارند و دیگر گونه‌ها دارای نوک‌های قرمز و سیاه هستند. با اینکه در حالت کلی پرندگان دندان ندارند، قوها در این باره استثنا شمرده می‌شوند. ردیف شیارهای کوچک روی منقار به آن‌ها توانایی گرفتن و خوردن جانوران آبزی ریز را می‌دهد. دم قوها نقش هدایت‌کننده هوایی آن‌ها را بازی می‌کند و در هنگام پرواز به کمکشان می‌آید. شکل دوکی‌شکل دم باعث می‌شود که قوها بتوانند تعادل خود در هوا را حفظ کرده و به سادگی در آن تغییر جهت دهند.[۱۹] گونه‌های قو [ویرایش]سرده قو شامل گونه‌های زیر است:
قوی گنگ [ویرایش]
قوهای گنگ از جمله بزرگ‌جثه‌ترین قوها هستند. طول بدنشان میان ۱٫۴۵ تا ۱٫۶ متر است، طول بال‌های باز شده آن‌ها به ۲ متر می‌رسد، و رنگ همه پرهایش سفید است.[۲۰] جثه قوی گنگ به اندازه قوی فریادکش ولی بزرگ تر از قوی کوچک است و نشانه تشخیص آن از هر دوی آن‌ها، منقار نارنجی با قاعده برآمده و سیاه می‌باشد.[۱۰] منقار پرندهٔ نر اندکی بزرگتر از منقار پرندهٔ ماده‌است و هر دو زایده‌ای سیاه‌رنگ و گوشتی در جلوی چشم‌ها و بالای نوک دارند. جوجه‌ها به رنگ قهوه‌ای نقره‌ای هستند با زیربدن سفید و نوک سیاه. قوهای جوان دارای رنگ خاکستری-قهوه‌ای محو هستند که در پایان سال یکم زندگی به سفیدی خواهد گرایید. نوک آن‌ها با گذشت زمان صورتی‌تر می‌شود تا آنکه به سیاهی گراید.[۲۱] نام 'گنگ' به این دلیل به این گونه داده شده‌است که از دیگر نژادهای قو کمتر صدا تولید می‌کند.[۲۲] قوهای بالغ توانایی تولید فش‌فش‌ها و خرخرهایی، به ویژه در هنگام جفتگیری، را دارند و فش‌فش کردنشان به ویژه در هنگامی که به دلیل پاسداری از کودکانشان خشن می‌شوند، بلند است. آن‌ها به شدت از قلمرو خود دفاع می‌کنند و از ورود قوهای دیگر به محدوده‌شان با تعقیب کردن آن‌ها، کتک زدنشان با بال، یا نوک زدن و کندن پرهای مهاجم جلوگیری می‌کنند. به طور میانگین، این قوها در هر جفتگیری ۶ تخم می‌گذارند و ۳۶ روز روی آن‌ها می‌خوابند. گرم کردن تخم‌ها بر دوش ماده‌است ولی قوی نر نیز در صورتی که ماده در کنار لانه نباشد بر روی آشیانه می‌نشیند.[۲۳] قوی گنگ گستره وسیعی از مناطق آبی را که شامل آبگیرها، دریاچه‌ها و زمین‌های مرطوب آب شیرین یا شور می‌شوند برای زندگی بر می‌گزیند و آشیانه خود را، با میانگین شش تخم در هر آشیانه، بر پا می‌سازد. زمان خوابیدن والدین بر روی تخم‌ها ۳۵ روز است و در این هنگام بسیار پرخاشگر می‌شوند.[۲۴] این گونه از قوها جز در فصل جفتگیری همیشه به صورت دسته جمعی زندگی می‌کنند و گاهی به صورت گروه‌هایی با جمعیت به نسبت بسیار بالا دیده می‌شوند. قوهای گنگ پرجمعیت‌ترین قوهای روی زمین هستند و تعداد آن‌ها در غرب و مرکز آسیا تا دریای مازندران به ۲۵۰٬۰۰۰ عدد می‌رسد.[۲۲] قوهای گنگ بومی اوراسیا هستند و در میانه سده ۱۹ میلادی توسط انسان به مناطق شمالی قاره آمریکا برده شدند. در قاره آسیا، آن‌ها در مناطق شمالی و مرکزی روسیه تخم‌گذاری می‌کنند و به مناطق کرانه‌ای جنوب ایران مهاجرت می‌کنند. همچنین مناطق شمال‌غربی ایران و آذربایجان از مکان‌های اقامت دایم این پرندگان هستند.[۲۵] جمعیت این گونه در مناطق غربی میانی ایالات متحده پیوسته در حال افزایش است.[۲۰] قوی ترومپت‌زن [ویرایش]
این نوع قو، بزرگترین پرنده آبزی جهان است و وزن جنس نر آن به ۱۲٫۷ و جنس ماده آن به ۱۰ کیلوگرم می‌رسد. اندازه تخم‌های این پرنده گاه به ۱۲٫۶ سانتی‌متر می‌رسد.[۲۶] نوک این پرنده همانند یک زاویه هندسی است و به دلیل وجود پرهای سیاه بر بخشی از صورت، این تصور القا می‌شود که تا چشم ادامه می‌یابد. دو جنس نر و ماده شبیه هم هستند. رنگ پاها سیاه‌است و در نمونه‌های لیوسیستی بالغ، فاصله میان چشم و نوک به رنگ زرد روشن یا زیتونی درمی‌آید با پاهایی زرد.[۲۷] این قوها صدایی عمیق و شیپورمانند تولید می‌کنند که نام «ترومپت‌زن» از همان گرفته شده‌است. صداهای تولیدی در شرایط گوناگون فرق می‌کنند؛ فریادهای بلند با دهان باز هنگامی ادا می‌شوند که قو رفتار پرخاشگرانه دارد و یا فریاد پیروزی به نمایش می‌گذارد، صداهای از بینی اما برای روابط میان یک جفت به کار می‌روند.[۲۸] قوی ترومپت زن در مناطق شمالی، چمنزارها و پارک‌های طبیعی سرتاسر کانادا و آمریکا، از جیمزبای تا رشته‌کوه‌های راکی و در جنوب از میسوری تا وایومینگ، پراکنده‌اند. در کانادا این پرنده در مناطق مرکزی آلبرتا، ساسکاچوان، مانیتوبا، و در طول سواحل جیمزبای انتاریو تا استان کبک زندگی می‌کند.[۲۹] این پرندگان در هنگام تخم‌گذاری به شدت از قلمروشان پاسداری می‌کنند و در این هنگام به انسان‌ها نیز حمله می‌کنند. آن‌ها در هر بار ۴ تا ۶ تخم می‌گذارند و ماده، و بسیار کمتر نر، برای ۳۲ تا ۳۸ روز روی تخم‌ها می‌خوابد.[۳۰] در آغاز دهه ۱۹۰۰ میلادی، قوهای ترومپت‌زن تقریباً رو به انقراض بودند چرا که تعداد زیادی از این پرندگان برای بهره‌گیری از پر و گوشتشان شکار می‌شدند. کاهش فزاینده تعداد آنان باعث شد که مناطق لانه‌گزینی آنان، به ویژه در مناطق جنوبی، به شدت رو به کاهش گذارد به گونه‌ای که در سال ۱۹۳۰ تنها منطقه شناخته شدهٔ لانه‌سازی آنان پارک‌های ملی وایومینگ بودند و تنها چند گله پراکنده از این پرنده نیز در آلبرتا، آلاسکا و مونتانا وجود داشتند.[۳۱] با این حال اکنون جمعیت این گونه قو در ایالات متحده در حال افزایش است،[۳۲] سرشماری‌های مربوط به سال ۲۰۰۰ میلادی بیش از ۲۳٬۰۰۰ قوی ترومپت‌زن در آمریکای شمالی را شمارش کردند.[۲۸] قوی فریادکش [ویرایش]
این پرنده ۱۴۰ تا ۱۶۵ سانتی‌متر طول دارد و از لحاظ جثه به اندازه قوی گنگ اما از لحاظ چهره همانند قوی کوچک است، با این تفاوت که گردن و منقارش بزرگتر و زردی روی منقارش بیشتر است. منقار این پرنده دارای قاعده زردرنگ است و سر منقار به رنگ سیاه. این نوع قو به علت نداشتن برآمدگی روی پیشانی به راحتی از گونه‌های دیگری چون قوی گنگ تشخیص‌پذیر است. گردن را راست نگه می‌دارد و در پایین گردن خمیدگی ویژه‌ای دارد. آواز تولیدی توسط آن پرطنین‌تر از قوی کوچک است.[۳۳] بدن این قو حالتی مربع شکل دارد. پروازش آرام و بی صداست، اما مانند قوی گنگ بال زدن محکمی دارد. پرنده نابالغ و جوان، همانند قوی کوچک نابالغ است با این تفاوت که سر و گردنش بزرگ تر است. در نخستین زمستان، بیشتر پرندگان جوان همراه پرندگان بالغ اند. این پرنده بیشتر زندگی خود را صرف شنا کردن بر آب و پیدا کردن غذا می‌کند چرا که پاهایش توانایی نگه داشتن بدن برای زمان طولانی را ندارند.[۳۴] این نوع قو در کشورها و مناطق ایسلند، نروژ، سوئد، فنلاند، روسیه، سیبری، کانادا، آلاسکا، و نیز جزایر ژاپن و برخی از نواحی آسیای مرکزی زندگی می‌کند. این پرندگان در زمستان به سوی مناطق جنوبی کوچ کرده و عازم مناطق غرب و مرکز اروپا و اطراف دریای سیاه، رشته‌کوه‌های آرال، دریای مازندران، انگلیس، شمال هند، چین و ژاپن می‌شوند.[۳۵] قوهایی که در زمستان به اسکاتلند کوچ می‌کنند در حوالی ماه اکتبر بدین منطقه می‌رسند و در طی ماه آوریل دوباره به ایسلند باز می‌گردند.[۳۶] قوهای فریادکش در اسارت با قوهای گنگ، سوت‌زن، کوچک، و ترومپت‌زن جفتگیری می‌کنند و فرزندان دورگه پدید می‌آورند. آن‌ها در حیات وحش نیز با قوهای گنگ آمیزش می‌کنند و در انگلستان و سوئد نمونه‌هایی از جفت‌شدن این دو گونه قو به همراه فرزندآوری دیده شده‌است.[۳۷] آن‌ها در هر بار جفتگیری ۲ تا ۷ (میانگین ۴ یا ۵) تخم می‌گذارند. همانند دیگر قوها، قوهای فریادکش به شدت از قلمروشان دفاع می‌کنند و این حالت تا هنگامی که جوجه‌هایشان به سن جوانی برسند ادامه پیدا می‌کند. آن‌ها در زمستان‌ها بیشتر اجتماعی می‌شوند اما در برابر قوهای مزاحم و دیگر جانوران بالقوه مهاجم رفتار بسیار تهاجمی می‌گیرند. در این هنگام یک یا هر دو قو از یک جفت به دنبال جاندار مهاجم می‌روند. با آنکه این پرندگان تک‌همسر هستند، نرخ جدایی نزدیک به ۶ درصد در میانشان دیده شده‌است و بررسی‌ها نشان داده‌اند که شکست در به دنیا آوردن فرزند عامل تعیین کننده اصلی در این جدایی‌ها نبوده‌است و آن‌ها ممکن است به دلایلی نه صرفاً زایشی از هم جدا شوند.[۳۸] قوی توندرا [ویرایش]قوی توندرا از جمله قوهایی است که دارای پرتعدادترین سنگواره‌های به جای مانده از دوران‌های پلیستوسن و هولوسن در مناطق آلاسکا تا کالیفرنیا و فلوریدا است.[۸] این گونه از قو دارای دو زیرگونه سوت‌زن و کوچک است که هر دو در مناطق توندرایی آمریکای شمالی و مناطق شمالی و مرکزی کانادا زندگی می‌کند.[۳۹] قوی سوت‌زن [ویرایش]
قوهای سوت‌زن دارای نوکی کوتاه و مانند نوک اردک است که به رنگ سیاه بوده و لکه‌ای زرد در قاعده آن دیده می‌شود؛ بخش زردرنگ نوک محدود به ناحیه کوچکی در جلوی چشم‌ها اغلب بالغ‌ها می‌شود که در قوهای جوان‌تر وجود ندارد، سیاهی منقار نیز تا نزدیک چشم ادامه می‌یابد اما دور تا دور چشم را فرا نمی‌گیرد. از لحاظ رنگ‌آمیزی بالغ‌ها و جوجه‌ها، این قو همانند دیگر گونه‌های قو است، همچنین تاکنون هیچ نمونه‌ای از لیوسیسم در آن‌ها گزارش نشده. طول آن‌ها ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر است و اندکی از قوی کوچک بزرگ‌ترند. دلیل نامگذاری این قو به سوت‌زن اینست که در هنگام مهاجرت با به هم زدن بال‌های نیرومند خود صدایی مانند سوت تولید می‌کند و کسانی که تا کیلومترها در اطراف باشند می‌توانند این صدا را آشکارا بشنوند.[۴۰] این گونه از قو همانندی بسیاری به قوی فریادکش دارد ولی از لحاظ جثه کوچک‌تر است و در هنگام پرواز همانند غاز پرواز می‌کند.[۴۱] این پرنده ساق‌ها و پنجه‌های سیاهی دارد و همگی پرهای بدن آن سفید هستند. قوهای سوت‌زن تولید صدای بسیار دارند و این شامل ارتباط صدایی پدر و مادر با فرزندان، نوای پیروزی[پانویس ۴]، خوشامدگویی به دیگر قوها، در هنگام پرواز و پیش از آن می‌شود.[۴۰] قوهای سوت‌زن در مناطق توندرایی قطب شمال از شمال غربی کبک و شمال انتاریو، قلمروهای شمال‌غربی، یوکان تا آلاسکا با بیشترین تراکم در دلتای رودخانه‌ها تخم گذاری می‌کنند. در جزایر الوشن و چوکوتکا میان این قوها و قوی کوچک جفتگیری صورت می‌گیرد. در هنگامی جز فصل جفتگیری و تخم‌گذاری، این پرنده‌ها به مناطق جنوبی‌تر مهاجرت می‌کنند. مناطق جنوبی ونکوور، ایالت واشنگتن، اورگن، نوادا، و یوتا در غرب ایالات متحده و کرانه‌های اقیانوس اطلس در نیو جرسی و کارولینای جنوبی در شرق از جم  نظرات شما عزیزان: |
درباره وبلاگ  به وبلاگ من خوش امدید
امکانات وب
|
| [ طراح قالب : پیچک ] [ Weblog Themes By : Pichak.net ] | ||
خبرنامه وب سایت: