حیوانات و بقا

ببر سیبری یا ببر آمور یکی از زیرگونه‌های ببر است که در گذشته در بخش‌های وسیعی از شرق و مرکز آسیا و شرق روسیه می‌زیست اما امروزه تنها در منطقهٔ حفاظت شده‌ای در شرق سیبری زندگی می‌کند. ببر سیبری با ۳۰۰ کیلوگرم وزن بزرگترین زیرگونهٔ ببر و بزرگترین گربه‌سان زندهٔ جهان است. تازه‌ترین مطالعات ژنتیکی در سال ۲۰۰۹ شباهت نزدیک به همسانی ببر سیبری و ببر منقرض شدهٔ مازندران را مطرح کند. ببر مازندران پیش از این زیرگونه‌ای متمایز قلمداد می‌شد.

ببر سیبری مانند دیگر انواع ببر حیوانی قلمروطلب است و معمولاً در محدوده‌ای بین ۶۴ تا ۶۴۰ کیلومتر مربع زندگی می‌کند.

وزن و اندازه

ببر سیبری معمولأ حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر بلندتر از ببر بنگال است. با ارتفاع 112 تا 120 سانتیمتر در ناحیه شانه. نرها ۲۷۰ تا ۳۳۰ سانتی‌متر طول و ۱۹۰ تا ۳۰۶ کیلوگرم وزن دارند اما ماده‌ها کوچکترند و ۲۴۰ تا ۲۶۵ سانتی‌متر طول و ۱۰۰ تا ۱۶۷ کیلوگرم وزن دارند.

--------------------------------------------------------------

ببر هیرکانی یا ببر مازندران، که در برخی نقاط به آن ببر کاسپین می گویند^[۱]، (نام علمی: Panthera tigris virgata) (به مازندرانی: سِرخِ شیر) در ناحیه گسترده ای از چین تا دریای سیاه می زیسته است. جنگلهای هیرکانی، قفقاز، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و غرب چین مسکن این گونه از ببر بوده است که امروزه منقرض گردیده‌است اما هنوز ادعاهایی اتفاقی دربارهٔ رویت آن گزارش می شود^[۲]

آخرین ببر کاسپین در گلستان دیده شد که افراد محلی به آن شیر سرخ می‌گفتند! که در سال ۱۳۳۸ در جنگل‌های گلستان، در منطقه مینودشت، به دست تعدادی شکارچی محلی شکار شد.

از ببر کاسپین تنها یک نقاشی رنگی و چند عکس و چند پوست بجا مانده است^{[نیازمند منبع]}. عکسها و پوست‌ها نشان می‌دهند که رنگ ببر کاسپین از ببر بنگال روشن‌تر، و تااندازه‌ای نارنجی مایل به قرمز و نوارهای عرضی آن باریک‌تر و منظم‌تر و به تعداد بیشتر بوده‌است. موهای بدن ببر کاسپین بلندتر و پُرپُشت تر از ببر بنگال و کوتاه‌تر از ببر سیبری و جثه آن بزرگ‌تر از ببر بنگال و کوچک‌تر از ببر سیبری بوده‌است.

ببر کاسپین، مارال، گراز، شوکا، خرگوش ، پرندگان ، خزندگان ، گربه وحشی و هنگام گرسنگی کمبود غذا، گاو و گاومیش اهلی شکار می‌کرده.

شکار بی رویه، خشک کردن نیزارها و مرداب ها برای کشاورزی، باغداری و خانه سازی، از میان رفتن جنگل های جلگه ای سبب نابودی نسل ببر در ایران شده‌است.

یکی از پوستهای یافت شده در دهه چهل شمسی که در موزه دارآباد نگهداری می‌شود

ببر کاسپین از تیره‌های بسیار نزدیک به ببر سیبری بوده و این دو تیره، تنها حدود ده هزار سال است که از هم جدا شده‌اند. بررسی دی‌ان‌آ بقایای یافته شده از ببر کاسپین و مقایسه آن با ببر سیبری، نشان می‌دهد این دو تیره تنها در یک نوکلئوتید تفاوت دارند و هر دو از یک زیرگونه بوده‌اند. همین امر احتمال بازگشت ببر کاسپین به چرخه طبیعت را قوت بخشیده‌است.^[۳]

تلاش ناموفق برای احیا

تصویر رنگی شده از یک نمونه در اسارت، باغ‌وحش برلین، ۱۸۹۹

سازمان حفاظت محیط زیست در ۳۰ فروردین ۱۳۸۹ اعلام کرد که ایران و روسیه ، یک قلاده ببر کاسپین را با یک قلاده پلنگ ایرانی مبادله می‌کنند و قرار است طرح احیای ببر کاسپین به مدت پنج سال بر عهدهٔ روس‌ها باشد.^[۴]

در واکنش به این ادعا، جانورشناسان بسیاری مدعی شدند که ببر وارد شده، ببر سیبری است و نه ببر کاسپین. ^[۵] آنان معتقد بودند که زیستگاه مناسب ببر سیبری نه در مازندران که نه در گلستان وجود ندارد.^[۶]

آنها همچنین مبادله پلنگ ایرانی و ببر سیبری را مرتبط با فعالیت‌های زیست محیطی ندانسته و تنها یک عمل تبلیغاتی و دیپلماتیکی دانستند. ایران هیچ‌وقت ببر سیبری نداشته و ببر کاسپین، بومی ایران است که منقرض شده .^[۷]

این ببرها که قرار بود در زیستگاه طبیعی شان رها شوند، به دلیل آماده نبودن شرایط تحویل باغ وحش تهران در پارک ارم نگهداری شدند.

نُه ماه بعد در دهم دی ماه یکی از ببرها در باغ وحش تلف شد و دیگری به شدت بیمار است. علت بیماری تنفسی آنها خوردن گوشت خر ، ایدز ویژه جانوران و مشمشه^[۸] (بیماری ای که به دلیل عدم رعایت بهداشت به وجود می آید) ذکر شده است و آلودگی هوا نیز در تشدید بیماری آنها موثر بوده است.^[۹]

^{----------------------------------------------------------}

ببر بنگال، یکی از زیرگونه‌های ببر است که بیش‌تر در هند و بنگلادش یافته می‌شود. همچنین می‌توان آن‌ها را در نپال، پاکستان، بوتان، میانمار و تبت جنوبی یافت. به طور سنتی، پس از ببر سیبری دومین زیرگونهٔ بزرگ (از نظر اندازه) در نظر گرفته می‌شوند، هرچند ببرهای بنگال شمالی اغلب بزرگ‌تر از ببرهای سیبری هستند. تاکنون سنگین‌ترین ببرهای بنگال که به منظور پژوهش در نپال گرفته شدند، از ببرهایی که به تازگی در سیبری گرفته شده‌اند سنگین‌تر بوده‌اند.

ببرهای بنگال مشهورترین زیرگونهٔ ببرها هستند^[۱] که در زیست‌گاه‌های گوناگونی شامل چمنزارها، جنگل‌های بارانی زیرگرمسیری (subtropical) و گرمسیری، جنگلهای خارستان، جنگل‌های برگریز تر و خشک، و جنگل‌های مانگرو زندگی می‌کنند.

---------------------------------------------

ببر بالی که در زبان اندونزیایی به آن هاریماو بالی^[۱] می‌گویند و در زبان بالی قدیم، سامونگ^[۲] خوانده می‌شد، یکی از زیرگونه‌های ببر بود که تنها در جزیرهٔ کوچک بالی اندونزی یافت می‌شد و یکی از سه زیرگونه‌ای بود که همراه با ببر جاوه‌ای که احتمال انقراضش می‌رود و ببر سوماترایی که به شدت در خطر انقراض قرار دارد در اندونزی می‌زیست.

این جانور یکی از کوچکترین زیرگونه‌های ببر بود که نسلش در ۲۷ سپتامبر ۱۹۳۷ با شکار آخرین ببر بالی ماده در سومبار کیما واقع در بالی غربی منقرض شد. احتمالاً جمعیت اولیهٔ ببر بالی نیز با توجه به کوچکی وسعت جزیره و کم بودن پوشش جنگلی آن زیاد نبوده و شکار بی‌رویهٔ این جانور بویژه در دوران استعمار هلند، آخرین ضربهٔ مهلک را بر جمعیت کم تعداد آنها وارد آورد. امروزه احتمال بقای ببر بالی بعید به نظر می‌رسد.